Biến Rác Thành Vàng: Nguồn Cá Mè Sông Mississippi

By May Zhou in Wickliffe, Kentucky | China Daily |

Justin Irwin và James Berry lái thuyền trên Hồ Barkley ở phía tây Kentucky để tìm “Cá Chép Châu Á”. 

(Chú thích của bản dịch tiếng Việt: Cá Chép Châu Á là từ ngữ dùng để dịch Asian Carp. Tuy nhiên, loại cá này chính xác là Cá Mè Trắng có nguồn gốc từ Nam Trung Quốc và Bắc Bộ Việt Nam. Loài cá mè đã được nuôi dưỡng và thuần hóa trong các ao hồ hàng ngàn năm qua. Cá mè tồn tại ngoài thiên nhiên hoang dã nhưng rất hiếm khi đạt được kích thước to lớn và tạo nên quần thể đe dọa sinh thái như ở Hoa Kỳ. Bản dịch này sẽ sử dụng cá mè hoặc cá mè trắng trong một số tình huống về ngữ cảnh”.)

Họ không mất nhiều thời gian để phát hiện ra một đàn cá. Dừng thuyền, Berry bắt đầu thả một tấm lưới thẳng đứng dài 600 feet xuống nước khi Irwin điều khiển con thuyền để cuối cùng tạo thành một vòng tròn lớn.

Sau khi có lưới, họ cho thuyền chạy vòng tròn, dùng gậy gỗ đập vào thân tàu.

Ngay lập tức, đàn cá mè bắt đầu nhảy lên khỏi mặt nước và bắn ngược trở lại.

Một số may mắn đã nhảy ra khỏi lưới để sống thêm một ngày; một số lặn đủ sâu để trốn thoát.

Khi cơn lũ lắng xuống, Berry bắt đầu kéo lưới lên và vớt từng con cá mè lên.

Lặp lại quá trình này từng con một hoặc hai lần nữa, họ sẽ có đủ hàng để giao đến “Trung Tâm Thu Mua Cá Kentucky” gần đó thuộc sở hữu của Angie Yu, người cũng điều hành Two Rivers Fisheries, nhà chế biến và xuất khẩu “Cá Chép Châu Á” lớn nhất Hoa Kỳ.

Berry và Irwin, anh em cùng cha khác mẹ đến từ Washington, đến Kentucky để đánh bắt “Cá Chép Châu Á” vào tháng 11 năm ngoái.

Justin Irwin (trái) và James Berry giao cá mè đến Trung Tâm Thu Mua Cá Kentucky ở Eddyville. Trọng lượng trung bình của cá là 5,5 đến 6,8 kg. Con lớn nhất được thấy ở Two River Fisheries là gần 47 kg. [Ảnh của May Chu/China Daily]

Irwin là một ngư dân thương mại đã đánh cá trên khắp thế giới, từ Châu Mỹ đến Châu Phi, gần đây nhất là ở Alaska vào mùa hè. Trong ba tháng một năm, anh ấy sẽ làm việc 20 đến 22 giờ mỗi ngày ngoài khơi Alaska. Mức lương đủ tốt để trang trải chi phí sinh hoạt trong một năm, nhưng công việc cực kỳ vất vả.

Một ngày nọ, anh đã đọc được một bài báo trên mạng về việc đánh bắt cá thương mại ở Kentucky và “Cá Chép Châu Á” đã ngay lập tức lôi cuốn anh.

"Là một ngư dân thương mại, sở thích của tôi là câu được càng nhiều càng tốt," Irwin cho biết.

Irwin và gia đình sống ở Costa Rica, anh trai Berry của anh ở Tennessee điều hành thiết bị nặng để kiếm sống. Cơ hội do “Cá Chép Châu Á” mang lại đã thu hút cả hai đến Kentucky.

Ban đầu hai anh em gặp một số khó khăn. Họ bắt đầu bằng lưới sai kích cỡ và không thể bắt được một con cá nào. "Chúng tôi đã đổi một chiếc ô tô để lấy một tấm lưới mới và phần còn lại là lịch sử" Berry nói.

Lượng vận chuyển trung bình trong một ngày của họ là từ 3.000 đến 7.000 pound. Tháng trước, họ đã giao gần 100.000 pound. Đó là thu nhập 16.000 đô la giữa họ, không tính khoản trợ cấp 5 cent từ bang Kentucky.

"Chúng tôi thường làm việc 10 đến 12 giờ một ngày, bảy ngày một tuần. Lúc nào chúng tôi có thể bắt cá, chúng tôi sẽ bắt cá" Berry nói.

Giá cá mè trắng rẻ so với các loại cá thương mại khác, nhưng việc dễ dàng đánh bắt số lượng lớn đã bù đắp cho sự chênh lệch về giá và mọi thứ trở nên cân đối, họ nói.

Jiang Huiying thả lưới xuống nước khi đang câu "Cá Chép Châu Á" trên hồ Barkley, Kentucky. [Ảnh của May Chu/China Daily]

Irwin đã từ chối công việc ở Alaska vào mùa hè năm 2019. Bắt cá mè ở Kentucky làm cuộc sống dễ dàng hơn nhiều.

"Ở đây thời tiết ấm hơn, môi trường thoải mái hơn và tôi được ngủ trên giường của mình vào cuối ngày," anh ấy còn nói thêm rằng thu nhập của anh ấy có thể so sánh với số tiền anh ấy sẽ kiếm được ở Alaska.

Irwin và Berry kiếm được kha khá nhờ đánh bắt cá mè trắng, một loài cá có rất nhiều ở sông hồ đến nỗi nó đã trở thành một vấn đề sinh thái nghiêm trọng đối với các bang như Arkansas, Mississippi, Louisiana, Illinois và Kentucky.

Ron Brooks, giám đốc nghề cá tại Sở Tài nguyên Cá và Động Vật Hoang Dã của Kentucky, cho biết Cá Mè Trắng làm gián đoạn hoạt động kinh doanh thương mại và giải trí trị giá 1 tỷ USD chỉ riêng ở phía tây Kentucky.

"Cá chép châu Á (Cá Mè Trắng) chiếm ưu thế về sinh khối, chúng tạo ra các vấn đề cho hoạt động câu cá thương mại và giải trí, chèo thuyền và trượt nước. Điều này khiến nhiều chủ doanh nghiệp cảm thấy khó chịu khi họ nói chuyện với chúng tôi về việc mở cơ sở kinh doanh ở Kentucky,” ông Brooks cho biết.

Ở một số tuyến đường thủy, cá chép nhiều đến mức chúng nhảy khỏi mặt nước xuống thuyền, đôi khi va đụng vào người chèo thuyền và gây phiền toái. Những đàn cá khổng lồ cũng gây nguy hiểm cho những người trượt nước trên các hồ giải trí nổi tiếng. Ngư dân đánh bắt các loại cá thương mại khác phải cố gắng hết sức để không đánh bắt trúng chúng.

“Cá Chép Châu Á” hiện đang có tác động tiêu cực đến các doanh nghiệp khác nhau trị giá khoảng 7 tỷ USD ở Mỹ.

Nhưng He Lining, giám đốc phát triển của Two Rivers Fisheries, nói rằng cá chép châu Á không phải là vấn đề mà là cơ hội.

Theo He, người đang viết một cuốn sách về cá chép châu Á, loài cá này được các nhà khoa học đem vào Hoa Kỳ vào cuối những năm 1960 và đầu những năm 1970 như một phương pháp xử lý nước thải dễ dàng và rẻ tiền.

Tuy nhiên, khi “Cá Chép Châu Á” xâm nhập vào hệ thống sông hồ, chúng phát triển mạnh mẽ, và sau nhiều thập kỷ, quần thể của chúng đã phát triển đến mức tạo ra thảm họa sinh thái, lấn át các loài cá khác cạnh tranh nguồn thức ăn phong phú ở các dòng sông.

"Cá mè trắng là loài cá quan trọng. Đây là một loài cá đáng kinh ngạc và đã được thuần hóa ở Á Đông hơn 2.400 năm”. Anh ấy nói. "Chúng tôi tiêu thụ nhiều cá mè hơn bất kỳ loại cá nào khác – cá mè chiếm 10% lượng tiêu thụ hải sản toàn cầu. Chúng ta (người Trung Quốc) đã ăn mè nhiều hơn cá ngừ và cá hồi cộng lại.”

"Ở đây có vấn đề nhưng không phải rác; đó thật sự là một mỏ vàng," Ông He nói.

Tại Trung Quốc, chế biến cá mè là ngành kinh doanh trị giá 10 tỷ USD, ông nói. "Nếu chúng ta có thể cứu doanh nghiệp trị giá 7 tỷ đô la đó bằng cách tạo ra một ngành công nghiệp trị giá 7 tỷ đô la khác thì điều đó còn tốt hơn nữa."

Và đó chính xác là điều mà Khu Công Nghiệp Thủy Sản Quốc Tế (International Fisheries Industrial Park) mới thành lập đang cố gắng thực hiện .

Chính thức khai trương vào ngày 12 tháng 4, 2019 tại Wickliffe, một thị trấn nhỏ với 700 dân, công trường này là sự hợp tác công tư nhằm mục đích giảm quần thể “Cá Chép Châu Á” tại địa phương đồng thời tạo ra chuỗi sản xuất thực phẩm không rác thải.

Angie Yu (trái), chủ Trung tâm Cá Kentucky, phát biểu tại lễ khai trương Khu Công nghiệp Thủy sản Quốc tế ở Wickliffe, Kentucky. [Ảnh của May Chu/China Daily]

Công viên là sản phẩm trí tuệ của Angie Yu, người sáng lập và chủ tịch của Two Rivers Fisheries.

Yu đã nảy ra ý tưởng kiếm tiền từ cuộc chiến chống lại “Cá Chép Châu Á” và vào năm 2012 đã thành lập Two Rivers Fisheries ở Wickliffe, Kentucky, ngay phía nam nơi sông Mississippi và Ohio hội tụ.

Yu có sở trường biến "rác thải"; vào lợi nhuận. Bà từng phát triển công việc kinh doanh biến vỏ cua và tôm bỏ đi thành glucosamine, một chất bổ sung phổ biến dùng để điều trị đau khớp.

Ở Iceland, nơi cá vây tròn bị loại bỏ sau khi lấy trứng cá muối để làm trứng cá muối, bà xuất khẩu cá còn sót lại sang Trung Quốc.

Two Rivers Fisheries bắt đầu chế biến và xuất khẩu cá mè vào năm 2013. Năm 2018, công ty chế biến khoảng 2,6 triệu pound cá. Năm nay, họ đã xử lý 1,3 triệu pound trong quý đầu tiên. Kể từ khi bắt đầu hoạt động, công ty đã chế biến tổng cộng 10 triệu pound cá chép.

Two Rivers Fisheries hiện là nhà xuất khẩu “Cá Chép Châu Á” lớn nhất tại Hoa Kỳ và là nhà xuất khẩu cá số 1 về số lượng ở Kentucky.

Khi chính phủ đang tìm kiếm những sáng tạo để giải quyết vấn đề cá chép châu Á, Kentucky đã trao cho Yu hợp đồng nuôi cá đầu tiên của bang vào mùa thu năm 2018. Theo Theo thỏa thuận này, Trung tâm cá Kentucky của Yu's sẽ mua cá chép châu Á với mức giá đảm bảo là 14 cent mỗi pound, cộng thêm 5 cent mỗi pound trợ cấp từ chính phủ.

Tất cả cá tại trung tâm sẽ được bán đấu giá cho những người mua quan tâm trong nước hoặc quốc tế. Việc mua bán sẽ được Bộ Tài nguyên Cá và Động vật hoang dã của Kentucky giám sát.

Tiểu bang đã cung cấp khoản vay có bảo đảm trị giá 734.000 USD cho tài sản cố định để giúp trung tâm thủy sản thiết lập hoạt động. Các ưu đãi bổ sung sẽ được trao hàng năm dựa trên hiệu suất.

Trung tâm cá cần đạt được các mục tiêu nhất định: thu được 5 triệu pound cá mè từ vùng sông hồ Kentucky vào năm 2019 và tăng dần số tiền đó lên 20 triệu pound mỗi năm vào năm 2024. Nếu đạt được những mục tiêu đó, khoản vay sẽ được xóa.

Toàn bộ chương trình sẽ tiêu tốn của Kentucky khoảng 4 triệu đô la. Chính phủ ước tính rằng nếu chương trình này do nhà nước điều hành, nó sẽ tiêu tốn 3,5 triệu đô la mỗi năm và sản lượng cá chép ít hơn.

Khu công nghiệp tọa lạc trên diện tích 64 mẫu Anh ở Quận Ballard và được thành lập để sản xuất sử dụng cá chép được trung tâm cá mua lại. Có 12 lô đất được rao bán bên trong công viên.

Vào ngày khai trương, 8 lô đất đã được bán, chỉ còn lại 4 lô. Hầu hết các nhà đầu tư đều đến từ Trung Quốc.

Jiang Chenguang, một doanh nhân internet đến từ Quảng Tây, đã thành lập United Fisheries Group để chế biến cá mè thành cá viên và chả cá để xuất khẩu sang Trung Quốc. Two Rivers Foods sẽ chế biến cá hun khói — họ đã vận chuyển một lò hun khói đến địa điểm này.

Thành phố Lakeside được thành lập để chế biến cá chép thành cá muối. Nhà đầu tư Jiang Chuming sẽ tham gia kinh doanh ròng. Eco Fish hiện tại thuê ngư dân thu hoạch cá, chế biến cá và tái chế chất thải của cá thành phân bón.

Doanh nhân khách sạn và ăn uống Zhu Hongwei đến từ tỉnh Giang Tô đã quyết định mua một lô đất để chế biến thực phẩm vào ngày khai trương. "Tôi sẽ quyết định xử lý cá thành những sản phẩm đúng nghĩa," Chu nói. Nhà đầu tư An Fengjie đã mua một lô đất và cũng giống như Zhu, vẫn chưa quyết định chính xác phải làm gì trong “cuộc đua cá chép”.

Xu Hao điều hành một doanh nghiệp môi trường thành công và chuyên tái chế vật liệu phế thải ở tỉnh Vân Nam. Ông đăng ký với Tập đoàn Novaland ở Kentucky để biến toàn bộ phế liệu cá thành phân bón cung cấp cho thị trường Hoa Kỳ. Điều này giúp hoàn thiện chuỗi chế biến cá và giúp công trường cá không còn rác thải.

Tập đoàn Novaland là khoản đầu tư đầu tiên của Xu vào Mỹ. Tổng vốn đầu tư ước tính của ông là khoảng 500.000 USD. "Chúng tôi sẽ giải quyết vấn đề rác thải của khu công nghiệp bằng cách khử mùi cá và tái chế chất thải của cá thành phân bón để biến khu công nghiệp thành một nơi trong lành và an toàn" Xu cho biết.

Khu công nghiệp đang nhận được sự chào đón nồng nhiệt từ chính quyền địa phương, nhiều người đã đến dự lễ khai trương. Quận trưởng Ballard, Todd Cooper khen ngợi Yu vì đã "lấy chanh và biến chúng thành nước chanh".

James Berry câu được một con cá chép trên hồ Barkley, Kentucky. [Ảnh của May Chu/China Daily]

Ủy Viên Nội Các Phát Triển Kinh Tế Kentucky (Kentucky Cabinet for Economic Development Commissioner) Erran Persley ca ngợi sự cống hiến của Yu trong việc đưa ngành đánh bắt cá vào khu vực.

"Khi chúng tôi đang đàm phán ở cấp liên bang, điều quan trọng là đảm bảo mối quan hệ giữa các tỉnh/ quận và tiểu bang tiếp tục phát triển và mối quan hệ kinh doanh tiếp tục phát triển. Dự án này là một ví dụ tuyệt vời về thực tế là ở cấp địa phương, chúng ta có thể cùng nhau hợp tác và thúc đẩy hoạt động kinh doanh giữa hai quốc gia của chúng ta (Trung Quốc và Hoa Kỳ),” Persley cho biết.

Giám đốc nghề cá của Kentucky, Brooks rất hy vọng rằng chương trình khuyến khích của công viên sẽ giúp giảm số lượng “Cá Chép Châu Á” và ngư dân thương mại không nên lo lắng về viễn cảnh đối phó với “Cá Chép Châu Á”.

"Khi đánh bắt chúng, chúng tôi sẽ giúp ngành này đi ra dòng sông rộng lớn. Có rất nhiều cá mà chúng ta không thể đánh bắt hết trong đời này”," Brooks nói.

Hiện nay có hơn 40 ngư dân thương mại chuyên đánh bắt cá chép châu Á ở phía tây Kentucky. Triển vọng dài hạn do sự phát triển quá mức của cá chép châu Á mang lại chính là lý do tại sao James Berry và Justin Irwin nghĩ rằng công việc của họ được đảm bảo cho đến khi họ muốn nghỉ hưu.

"Chúng tôi có một giấc mơ lớn"; Berry nói. "Chúng tôi muốn một chiếc thuyền lớn hơn. Chúng tôi tự tin nghĩ rằng mình có thể kiếm được từ 30.000 đến 50.000 pound mỗi ngày với lưới vây vì những gì chúng tôi thấy ngoài kia. Những đàn cá rất đông; vấn đề là phải lưới đủ dài để bao vây cả luồng cá."

Lưới vây ví là một bức tường lưới lớn có phao dọc phía trên và một dây chì luồn qua đáy. Khi đã tìm thấy một đàn cá, một thuyền nhỏ sẽ dùng lưới bao quanh đàn cá. Sau đó, dây chì được kéo vào để đóng lưới ở phía dưới, ngăn cá thoát ra ngoài khi lặn xuống.

"Cách chúng ta đánh cá hiện nay là chúng ta thả lưới ở mũi tàu," Berry nói. "Chúng tôi bắt ít cá vì chúng tàu đi không đủ nhanh."

Berry cho biết họ đang tiết kiệm và có kế hoạch tái đầu tư 100% số tiền vào thiết bị. Một chiếc thuyền có sức chứa lớn hơn cũng sẽ giảm thời gian ngừng hoạt động của họ. Hiện tại, họ phải giao hàng hai đến ba lần một ngày vì thuyền của họ chỉ chở được tối đa 3.000 pound cá.

"Nếu bạn vào giao hàng thì phải mất ít nhất một tiếng đồng hồ, đó chỉ là một giờ chúng tôi bị lạc khỏi mặt nước. Vấn đề về con cá là một khi bạn tìm thấy chúng, bạn phải bám sát chúng. Họ thay đổi những gì họ đang làm,” Berry nói.

Irwin nói rằng mỗi ngày cá dường như thích nhiệt độ khác nhau và độ sâu nước khác nhau. Họ di chuyển xung quanh và có rất nhiều đặc điểm khác nhau. Anh ấy đang áp dụng tất cả các kỹ năng bắt cá đã học được trên khắp thế giới để tìm ra những cách tốt hơn để bắt cá ở Kentucky.

Hai anh em này không phải là những người duy nhất bị “Cá Chép Châu Á” dụ đến Kentucky. Lin Jiantong và vợ Jiang Huiying chuyển từ Atlanta đến khu vực này để bắt “Cá Chép Châu Á” khoảng một năm trước.

Cặp đôi đang làm việc trong bếp của một nhà hàng Trung Quốc để kiếm sống ở Atlanta. Khi tìm hiểu về khả năng kiếm sống bằng nghề đánh cá, Lin không ngần ngại thử một lối sống mới. Lớn lên dọc bờ biển tỉnh Phúc Kiến, Lin biết đôi điều về bắt cá.

"Tôi thích ở đây hơn nhiều. Tôi không làm việc trong một không gian nhỏ và đông đúc. Tôi không phải tuân theo mệnh lệnh của bất kỳ ai. Sẽ tuyệt vời hơn rất nhiều khi được ở vùng nước thoáng đãng với không khí trong lành. Nếu tôi không muốn làm việc, tôi sẽ nghỉ một ngày. Thật tuyệt vời”, Lin cho biết.

Cặp đôi này không bắt được nhiều cá chép như Irwin và Berry, nhưng Lin cho biết họ kiếm được số tiền tương đương với số tiền họ kiếm được ở Atlanta.

MAY ZHOU CHINA DAILY